Lystarstol og afleiðingar þess

Anórexía. Viðkvæmt efni að tala um en að mínu mati nauðsynlegt. Mér hefur fundist ég verða meir og meir var við þennan sjúkdóm en áður var. Kannski er ástæðan fyrir því samt sú að núna veit ég hver þessi sjúkdómur er og hver einkenni hans eru. En aftur á móti eru samt staðalímyndir ungs fólks í dag þannig að þessi sjúkdómur virðist vera algengari en áður var. Það er greinilega hægt að taka eftir þessum sjúkdómi í íslensku samfélagi og mikilvægt fyrir fjölskyldur að kynna sér hann til að geta brugðist við. Þessi sjúkdómur er alls ekkert bráðatilfelli ef brugðist er við á réttum tímapunkti en eitthvað sem vert er að þekkja til.

Sjúkdómurinn heitir réttu nafni Anorexia Nervosa. Á íslensku er það kallað lystarstol og er algengari hjá konum heldur en körlum. Lystarstol einkennist af sjálfstýrðri sveltu af einstaklingnum þannig að hann léttist og óhóflega mikilli hreyfingu. Þar sem er hugsað um alla daga er að ná að fara í ræktina eða stunda einhvers konar afþreyingu til að þess að brenna kalóríum. Fólk með þennan sjúkdóm hugsar á hverjum degi hvað það ætlar að borða næst og hvenær næsta æfing í ræktinni er. Það passar sig á að borða reglulega en þó oft mjög lítið í einu. Algengt er líka að nota þá afsökun þegar það er matur eins og til dæmis kvöldmatur á heimilinu að vera nýbúin/nn að borða. Þá liggur ekki grunur fyrir því af hverju manneskjan borðaði lítið, hún var nýbúin að borða og ekki svöng. Í sumum tilfellum kastar einstaklingurinn upp af sektarkennd yfir því sem var verið að borða. Það getur svo orðið of mikið og þá kallast það orðið búlemía, en ég ætla ekki að fara út í það nánar núna.

Lystarstol byrjar oftast í litlum skrefum. Þá byrjar einstaklingurinn að stunda ræktina aðeins meira en vanalega og taka út sætindi svo sem gos,nammi og skyndibita. Þá byrjar þessi hugsun um að ákveða alltaf hvað skal borða næst og að ná æfingu á hverjum degi. Síðan er matur oft skorinn í littla bita eða borðað af litlum diskum til að blekkja sjálfan sig og geta sagt hafa borðað heilan disk af mat. Því næst þegar einstaklingur sér að talan á vigtinni fer að lækka smám saman þá eru hveiti og sykur tekin út úr mataræðinu. Á þeim tímapunkti eru einstaklingar oft búnir að kynna sér hitaeiningar og fara að horfa mikið á þá tölu og bera saman við hlaupabrettið, skíðavélina eða hjólið í ræktinni þar sem hægt er að sjá hversu mikið maður hefur náð að brenna. Þá er vigtin farin að lækka verulega en einhverja hluta vegna aldrei nóg að mati sjúklingsins. Þeim finnst þau alltaf þurfa að grennast meira og þar spila staðalímyndir mikið inn í. Þá verður spegillinn að versta óvini þar sem viðkomandi sér enn fitu hér og þar. Í allra verstu tilfellum getur þetta haft í för með sér svakalegar afleiðingar ef ekki er gripið inn í og jafnvel í að líkami manneskjunnar höndlar þetta ekki lengur og viðkomandi deyr.

Nú ætla ég að fókusera á stelpur þar sem þetta er mun algengara hjá þeim og skoða afleiðingar sem þetta hefur í för með sér. Það sem gerist er að líkaminn minnkar seytingu á  Gonadotropin Releasing Hormeone (GRH), Luteinizing Hormone (LH) og Follicle Stimulating Hormone (FSH) frá fremra heiladingli. Sem orsakast í Amenorrhea, sem þýðir að blæðingar verða óreglulegar eða hætta jafnvel. Það hefur svo í för með sér vanstarfsemi í skjaldkirtli, sem kemur fram í að einstaklingur verður veikburða, er oft kalt, hárið þornar og jafnvel hárlos. Það veldur svo einnig beinþynningu vegna lækkun á magni estrógens hormóns eða ójafnvægi í hormónakerfinu. Það sem er þó alvarlegast er að hjartsláttur verður óreglulegur sem er af völdum ónægs kalíums í blóðinu. Ef manneskju vantar kalíum, sem er nauðsynlegt fyrir hjartað að slá, getur það leitt til dauða. Það sem er svo oft blekkjandi hjá konum er að það eina sem ekki minnkar eru brjóstin. Fleiri einkenni eru svo svefnleysi, oft vegna stanslausra hugsana um hvað skal borða og æfa næsta dag, þunglyndi og almennur pirringur, einbeitingarskortur, eirðarleysi, lágt sjálfsmat ef þeim finnst þau ekki líta nógu vel út, fullkomnunar árátta, þráhyggja og önnur slags árátta við breytingum.

 

Þetta eru mörg einkenni og alls ekki nauðsynlegt að einstaklingur sé með öll þessi einkenni til að vera með lystarstol. Þess vegna er þetta mjög lúmskur sjúkdómur og oft er erfitt að taka eftir þessum einkennum. Það er því mikilvægt að ef grunur leikur á að viðkomandi sé með lystarstol að fylgjast vel með viðkomandi og leita sér hjálpar ef þarf.

 

 

 

 

  

 

„Take care of your body. It‘s the only place you have to live.“ – Jim Rohn